Historia Karate

Masutatsu Oyama najwybitniejszy karateka minionego stulecia definiuje: „Karate jest sztuką i filozofią walki”. W naszym kręgu kulturowym pojęcie sztuki kojarz się z muzyką, malarstwem, rzeźbą w Japonii również z karate, judo, aikido, kendo lub ikebaną. Te dyscypliny sztuki łączy ze sobą idea perfekcji i pełnego wewnętrznego zaangażowania.

Człowiek szuka w sztuce ideałów, sztuka zatem zaspokaja jego potrzebę estetyczną i ułatwia znajdowanie dróg ich urzeczywistnienia. Zaspokajanie potrzeby sztuki łączy się bezpośrednio z wykrywaniem wartości. Powszechnie uważa się, że tylko dominowanie ideałów nad potrzebami materialnymi może wytworzyć pełne i subtelne potrzeb. Jednak oprócz pracy człowiek potrzebuje przeżyć wewnętrznych i dlatego rodzi się zapotrzebowanie nie tylko na poznanie rzeczywistości, ale i na własną sztukę.

Wielu ludzi, szczególnie z wyższym wykształceniem, utożsamia tę myśl poprzez sztukę karate, muzykę czy taniec. Dlatego karate nie może być traktowane jako jedynie umiejętności pokonania przeciwnika,ale droga do samorozwoju tak w fizycznym, jak i duchowym sensie.

Funkcjonuje obecnie przekonanie, iż karate jest czysto japońską sztuką walki, podobnie jak sumo czy kendo. Tymczasem źródła historyczne wskazują, iż pierwszy zapis o sztuce walki pochodzi z roku 2500 p.n.e., a za kolebkę wszystkich dalekowschodnich systemów walki uważa się starożytne Chiny. Należy dodać, że droga jaką przebyło karate, nim trafiło do Japonii liczy wiele wieków.

Według źródeł historycznych w 520 roku n.e. założyciel buddyzmu Chan (Zen w japońszczyźnie) hinduski mnich Bodhidharma (Daruma Taishi), przybył pieszo z Zachodnich Indii do Chin, pokonując samotnie drogę długości kilku tysięcy mil przedzierając się przez łańcuchy górskie z Himalajami włącznie i przebywając rzeki bez mostów w kompletnie dzikich okolicach, aby nauczyć monarchę z dynastii Liang doktryn owego prądu umysłowego jakim był Buddyzm. Nawet dzisiaj szlaki, którymi szedł mnich są prawie niemożliwe do przejścia, można więc wyobrazić sobie wielkość ducha i siłę fizyczną Darumy.

Studiując techniki ataków zwierząt i owadów oraz siły natury Bodhidharma łączył je ze specjalnymi technikami oddychania i tworzył podstawy legendarnego systemu walki bez użycia broni.

Po niezbyt udanym, krótkim pobycie na dworze cesarskim udał się do klasztoru Shao Lin ssu (znanego bardziej pod japońską nazwą Shorinji) w prowincji Hunan w Chinach, gdzie w ciszy podczas medytacji w ramach nauki przekazywał mnichom sposób walki oparty na Księdze Wróżb i Księdze Przemian, system ten zwany był po japońsku Shorinji Kempo (chińskie Schao Lin Chuan Fa).

Wielu entuzjastów jego sztuki padało kolejno z wyczerpania spowodowanego surowością jego treningów. Wtedy Damura postanowił zmienić sposób nauczania swoich podopiecznych. Rzekł do nich: „Chociaż droga Buddy przeznaczona jest dla duszy, ciało i dusza są nierozłączne. Kiedy patrzę teraz na was, myślę, że nie ukończyliście swojego treningu z powodu wyczerpania. Dlatego nauczę was metody, przy pomocy której będziecie mogli rozwinąć wystarczająco siłę fizyczną, która umożliwia osiągnięcie istoty drogi Buddy”.

Dzięki metodzie Darumy mnisi z Shao-Lin zdobyli reputację najgroźniejszych wojowników w Chinach. Po zburzeniu klasztoru przez wojska mandżurskie, wielu mnichów ruszyło drogami państw Azji, nauczając przy tym technik prowadzenia walki wręcz. Mimo tajemnicy jaką otaczano Kempo, zdołałoono przeniknąć do świeckich warstw społeczeństw, zwłaszcza do kasty wojowników i jest dziś znane pod nazwą chińskiego boksu.

Pomostem, którym karate przedostało się z Chin do Japonii jest Okinawa, jedna z wysp archipelagu Ryukyu, będąca w tamtym czasie ważnym ośrodkiem pośrednictwa handlowego pomiędzy Chinami i Japonią.W 1609 roku japoński ród Satsuma po porażce z rodem Tokugawa kieruje się w stronę archipelagu Ryukyu, wyprawiając militarną ekspedycją na Okinawę. Okupacja wyspy trwała ponad 250 lat. Nękane trudnościami społeczno-ekonomicznymi państwo japońskie staje się miejscem wybuchów wielu powstań chłopskich, które z czasem przenoszą się również na Okinawę.

Tłumiący zamieszki generał Toyotomi Hideyshi zarządza między innymi konfiskatę broni wśród chłopstwa tzw. katanagari (polowanie na miecze), chłopom nie wolno było posiadać nawet noży do krojenia chleba. Bezpośrednim wynikiem zakazów dotyczących posiadania broni był kolosalny rozwój sztuki samoobrony pustą ręką, czyli karate. Liczne represje spowodowały powstanie organizacji, których celem było nauczanie wieśniaków metod walki bez użycia broni. W zupełnej tajemnicy, najczęściej nocą, mieszkańcy Ryukyu korzystając z doświadczeń chińskich ćwiczyli metodę walki powstałą z połączenia różnych styli.

Do szczególnie wysokiego poziomu technicznego walka gołymi rękami doszła na archipelagu wysp Ryukyu, poprzez połączenie chińskiego Kempo z miejscowymi tradycyjnymi metodami. Walka ta zwana od głównej wyspy archipelagu Okinawa Te, czyli „ręce Okinawy” była w gruncie rzeczy jedną bronią pozostawioną podbitemu narodowi przez japońskich Daimyo z Satsuma z półwyspu Kyushu.

Do niedawna mistrzowie z archipelagu Ryukyu uważani byli za najlepszych praktyków na świecie, nic też dziwnego, że im właśnie zawdzięczamy wprowadzenie karate na wyspy japońskie. Te nową sztukę prowadzenia walki nazywano według jej chińskiego pierwowzoru – karate, co w piśmie japońskim oznacza dosłownie „chińska ręka”.

Współczesny mistrz tej sztuki Gichin Funakoshi (1868-1957) wprowadził ostatecznie do użycia termin karate zmieniając pisownię tak aby uzyskać literalne znaczenie „pusta ręka” (jap. kara-pusta, te-ręka). Wybrał tę formę zapisu ze względu na jego znaczenie w buddyjskiej filozofii zen: „czynić siebie pustym”. Dla mistrza Funakoshi karate było nie tylko sztuką wojenną, lecz także szkołą szkolenia charakteru.

Okinawski mistrz Gichin Funakoshi twórca stylu Shotokan, na obszarze całego Ryukyu dawał pokazy „pustej ręki”, wywołując powszechny podziw nie tylko najwyższych dostojników, ale również ekspertów sztuk walki m. in. Jigoro Kano, twórcy judo. Efektem popularyzatorskiej działalności Funakoshi był raport skierowany przez wizytatora szkolnego Shintaro Ogawę do rządu japońskiego, w którym podkreślał on wychowawcze i zdrowotne zalety karate. Wkrótce nastąpiło też oficjalne wprowadzenie tej sztuki walki do programu nauczania w okinawskich szkołach.

Funakoshi dał również pokaz karate w Budokuden w Kioto w roku 1915, co sprawiło, że sztuka ta, obok judo, kendo i aikido, weszła w skład japońskiego systemu budo. Pokazy mistrza wywarły tak wielkie wrażenie na widzach, że zasypano go prośbami, aby nauczał karate w Tokio. W rezultacie Funakoshi nie wrócił na Okinawę, lecz wykładał karate na różnych uniwersytetach oraz w Kodokanie, będącym mekką judo, aż do 1936 roku, gdy założył Shotokan, co stało się wydarzeniem przełomowym w dziejach karate w Japonii.

W świątyni Enkaku-Ji znajduje się obelisk poświęcony pierwszemu propagatorowi sztuki „pustej ręki”, na którym obok imienia i nazwiska znajduje się napis: „Karate ni sente nashi” – „Karate nigdy nie było techniką agresji”.

Kolejnym okinawskimi mistrzami byli Kenwa Mabuni – nauczający według zasady szkoły Shito-Ryu oraz Chojun Miyagi, który zapoznaje Japończyków z metodami szkoły Goju-ryu, na pewnym etapie rozwoju karate – najskuteczniejsze szkoły (czego dowiodły pojedynki z mistrzami Shotokanu). W ślad za tymi szkołami zaczęły pojawiać się w Japonii nowe w lawinowym tempie. Również ze starych szkół odchodzili mistrzowie tworząc nowe np. Otsuka – uczeń Funakoshiego -zakłada Wado-ryu, którego z kolei uczeń Yoshinao Nambu tworzy styl Sankukai.

Taka sytuacja dowodziła, że karate nie było wtedy walką doskonałą, a wielu mistrzów widząc jej niedostatki próbowało ją modyfikować. Dopiero Masutatsu Oyama zauważył, że trzeba stworzyć zupełnie nowy system oparty na doświadczeniach mistrzów wszystkich sztuk walki i rezultatach badań naukowych. System ten znany jest na całym świecie pod nazwą Kyokushinkai.

Wyższość systemu Kyokushinkai udowodnił Oyama bezpośrednio w starciach z przedstawicielami innych metod walki oraz poprzez swych uczniów, którzy wygrywają regularnie mistrzostwa świata iprzyjmują wyzwania wszystkich szkół (jak np. pamiętna walka z bokserami syjamskimi w Bangkoku o prymat na świecie). Obecny tak szybki rozwój karate na świecie jest wynikiem 200 pokazów i wykładów oraz pracy wychowawczej Masutatsu Oyama kontynuowany do dziś na wszystkich

Rola karate w dzisiejszych czasach jest wieloraka. Jako praktycznego środka samoobrony na szeroką skalę uczy się go w prywatnych klubach, w Japonii stanowi on część szkoleniowego programu dla policji i sił zbrojnych. Wiele uczelni włącza obecnie karate do programów wychowania fizycznego i coraz większa liczba kobiet uczy się jego technik.

Zarówno w Japonii, jak i w wielu innych krajach karate dobywa wielką popularność jako sport wyczynowy, który przy tym kładzie nacisk na dyscyplinę duchową w tym samym stopniu co na odwagę i zaprawę fizyczną. Tak więc sposób walki, który zrodził się niegdyś na Wschodzie jako sztuka wojenna, przetrwał wieki i ulegając stopniowym zmianom stał się nie tylko wysoce skutecznym środkiem, samoobrony, lecz także
znakomitym, pasjonującym sportem, mającym rzeszę entuzjastów na całym świecie.

W karate możemy mówić o niemal doskonałym, równomiernym rozwoju całego ciała. Jest to jeden z atutów tej sztuki. Dlaczego?

W czasie pracy nad poszczególnymi technikami istnieje konieczność równomiernego obciążenia obu stron ciała, czy to będą bloki, które wykonujemy na zmianę na obie ręce lub jednocześnie, czy też techniki nożne wykonywane z miejsca, z półobrotu, obrotu czy z wyskoku, ale zawsze z działaniem drugiej nogi jako podporowej czy wybijającej. Poza tym nigdy nie stosuje się ćwiczeń obiążających tylko jedną kończynę.

W karate nie ma różnic między prawo czy lewostronnym osobnikiem. Największym zróżnicowaniem technik charakteryzują się kata czyli ćwiczenia formalne. Wykonanie kata zajmuje od 30 sek. do 1,5 minuty,ale jednocześnie intensywność ich jest tak duża, że wystarcza to za 5-15 minut normalnych ćwiczeń. Z upływem czasu ruchy praktykującego stają się coraz szybsze, trening bardziej intensywny, dzięki czemu wzrasta ogólna wytrzymałość i kondycja ćwiczącego.

Inne dyscypliny sportowe tj. judo, kendo, pływanie czy jeździectwo nie mogą być uprawiane w każdych warunkach, w każdym miejscu i w dowolnym czasie. Sporty te wymagają przeważnie dużej przestrzeni i specjalistycznego sprzętu, warunków i partnera. Natomiast karate jest w tym przypadku uniwersalne, można je ćwiczyć w dowolnym miejscu i o każdej porze. Kolejna zaleta to możliwość uprawiania karate przez wszystkich niezależnie od wieku, ponieważ każdy indywidualnie przystosowuje się do ćwiczeń, zależnie od własnego poziomu cech motorycznych, bez obaw o zmęczenie czy przetrenowanie.

Technika karate budowana jest stopniowo w długim okresie czasu. Z punktu widzenia techniki istnieje takie zróżnicowanie w ruchu stóp i rąk, że każdy może dostosować je do własnych możliwości.

Wpływ karate na rozwój fizyczny potwierdzają testy naukowe, a każdy z praktykujących już po krótkim okresie stwierdza u siebie poprawę gibkości, siły, szybkości w porównaniu z okresem poprzedzającym rozpoczęcie zajęć. Spośród niektórych ćwiczeń praktykowanych w karate na uwagę zasługują ćwiczenia oddechowe (ibuki, nogare) poprawiające koordynację ruchową, wydolność, usprawniające tłocznie brzuszną. Są to najlepsze dowody na rolę karate w utrzymaniu dobrej kondycji fizycznej przez całe życie.

Karate jako sztuka i karate jako rekreacja to jedno. Jednym elementem, który różni to pojęcie jest zakres ćwiczeń. Forma rekreacyjna zakłada program na minimum możliwości, sztuka zakłada program na maksimum możliwości człowieka. Obie formy pociągają szczególnie ludzi pragnących osiągnąć fizyczną i psychiczną dyscyplinę wewnętrzną, dążących do osiągnięcia celu.

Wtopienie się w świat innych wartości jakie obowiązują w Dojo poprzez poddanie się reżimowi treningowemu, zmusza do skupienia uwagi na technice, oddychaniu, walce. Głębokie zaangażowanie fizyczne i psychiczne powoduje hamowanie i wyciszanie w obszarach mózgu, które przez wiele godzin dziennie są eksploatowane. Końcowym efektem ćwiczeń jest uczucie odprężenia.

Wielu znanych polityków i ludzi sztuki jak Natsuchei Mori, Takeo Miki- ekspremierzy Japonii, król Juan Carlos (Hiszpania), książę Mohamed (Jordania), książę Shahram (Iran), aktorzy Sean Connery (znany jako James Bond) i Sony Shiba utożsamiają karate z odprężeniem, metodą odzyskiwania sprawności, własną sztuką, samoobroną itp. Znaczy to, że znajdują w karate coś indywidualnego dla siebie. To wiąże z karate na zawsze i powoduje, że częstokroć, mimo podeszłego wiek, są nadal aktywni.

Wśród ludzi sztuki uprawiających karate kyokushin dla własnej satysfakcji jest wielu muzyków, plastyków i grafików, którzy poświęcili kyokushin swoje prace i utwory.